Kołocz śląski

Składniki:

KOŁOCZ ŚLĄSKI

CIASTO:

• 1 kg mąki pszennej
• 200 g cukru
• 200 g tłuszczu ( margaryna+masło+smalec)
• szczypta soli
• 1 jajko 
• 1 żółtko
• 100 g drożdży
• 0,7 l mleka

POSYPKA:

• 300 g tłuszczu (margaryna+masło)
• 300 g cukru 
• 1 żółtko
• 600 g mąki pszennej
• 1 cukier wanilinowy 

NADZIENIE SEROWE:

• 1 kg sera (półtłustego twarogu)
• 300 g cukru 
• 100 g rodzynek 
• potarta skórka z połowy cytryny + sok 
• 50 g kaszy mannej 
• 50 g masła
• 1 jajko
• 1 żółtko

NADZIENIE MAKOWE:

• 500 g zmielonego maku 
• 200 g cukru 
• 150 g posiekanych drobno orzechów włoskich 
• woda (wrzątek)
• 50 g krojonych migdałow
• 50 g masła
• kilkanaście kropel olejku migdałowego 
• trochę soli, mąki

NADZIENIE JABŁKOWE:

• 500 g jabłek 
• 150 g cukru 
• szczypta cynamonu
• 100 g bułki tartej 
• 1 kostka masła
• 1 l maślanki 
• 3 żółtka 
• 300 g cukru 

Sposób przygotowania:

CIASTO:

Do miski przesiewamy mąkę i robimy dołek, do którego wlewamy rozczyn z rozkruszonych drożdży. Rozczyn z rozkruszonych drożdży: w letnim mleku(ok. 150 ml) rozkruszyć drożdże i dodać po kopiastej łyżce cukru i mąki, które należy wziąć z podanej w przepisie ilości. Zamieszać i odstawić zaczyn na około 10 minut, aż urośnie. Do osobnej miski dodać mąkę, cukier i wlać roztopione, jednakże niegorące tłuszcze (masło z margaryną), następnie należy dodać jajko i żółtko. Do całości wlewamy wrośnięty rozszczyn z drożdży i resztę lekko podgrzanego mleka. Wszystko razem dokładnie wymieszać drewnianą warzechą. Mieszamy tak długo, aż ciasto będzie bez problemu odchodzić od warzechy i pojawia sie na nim bańki. Gdy ciasto stanie się elastyczne, odstawić je do wyrośnięcia w ciepłe miejsce, w misce nakrytej ręcznikiem (żeby nie wysychało). Potrwa to około godziny lub do momentu aż ciasto podwoi objętość.

POSYPKA:

Do miski wkładamy masło z margaryną i dodać cukier oraz cukier wanilinowy. Wszystko razem rozetrzeć do momentu, gdy nie będą wyczuwalne kryształki cukru. Następnie dodać żółtko (można dodać także potartą skórkę z cytryny wedle uznania), a na samym końcu mąkę. Całość dokładnie wymieszać i odstawić w zimne miejsce. 

NADZIENIE SEROWE:

Do sera (najlepiej zmielić twaróg) dodać cukier, jajko, żółtko, rodzynki, cukier wanilinowy, kaszę mannę (można dodac także skórkę z cytryny). Dokładnie wyrobić, by powstała jednolita masa.

NADZIENIE MAKOWE:

Zmielony mak należy sparzyć wrzątkiem, dodać do niego cukier, bakalie, cukier wanilinowy, olejek migdałowy, rozpuszczone masło oraz szczyptę soli. Wyrobić jednolitą masę. 

NADZIENIE JABŁKOWE:

Jabłka zgodnie z gramaturą obrać, oczyścić i wymieszać z pozostałymi składnikami. 

PRZYGOTOWANIE:

Ciasto drożdżowe należy wyłożyć na stół posypany mąką. Rozciągnąć ciasto na kształt rulonu po czym należy go pokroić na równe części (ok. 55). Następnie formować kulki, które należy rozwałkować na placki o grubości 1 cm, ułożyć je w rzędach na stole i na każdy placek nałożyć dużą łyżkę nadzienia. Zawinąć brzegi do góry i ułożyć na posmarowanej blasze. Górę posmarować mlekiem (maślanką) lub też można wierzch posmarować połówką żółtka. Z kuli ciasta na posypkę odrywać palcami cząstki wielkości orzecha włoskiego, spłaszczać je palcem na kształt wklęsłego płatka i takie kawałki układać na wierzchu ciasta, wklęśnięciem do góry. 

Kołocz śląski czy inaczej kołacz śląski, to tradycyjny drożdżowy wypiek z Górnego Śląska, który wywodzi się z tradycji wypiekania kołacza staropolskiego. Jest nie tylko przepysznym ciastem, ale też wypiekiem obrzędowym, który towarzyszy najważniejszym uroczystościom i świętom. Cała ceremonia ich pieczenia wiązała się ze śpiewami i modłami, które miały zapewnić młodej parze szczęście i dostatek. Kołocz to tradycyjne ciasto podawane na weselach, odpustach i innych uroczystościach. Pierwotnie robione z samą posypką oraz masą serową lub makową. Popularność zyskał po wojnie, kiedy to narzeczeni przed planowanym weselem zaczęli roznosić ciasta sąsiadom. Jak nakazuje tradycja, przed "żeniaczkom" czyli ślubem, para młoda chodziła z kołoczem, czyli roznosiła gościom weselnym, sąsiadom i znajomym świeżo upieczony kołocz. Dziś kołocz weselny także pojawia sie na stołach przyszłych biesiadników już na około tydzień przed weselem. Z okazji wesela wypieka się najczęściej dwa gatunki kołocza: z makiem i serem (czasami dodatkowo kołocz z posypką, czyli kruszonką lub kołocz z jabłkami). Do każdej paczki wkłada się oba rodzaje kołocza. Pomiędzy nimi trzeba włożyć bioło papiórzano serwetka, a na wierzch - wonionczke z merty (mirtu) i kartkę z wierszykiem, np.: "Aby nasi goście w pamięci nas mieli, Młoda Para kołoczem się dzieli". W czasie wojny i w okresie powojennym, kiedy wszystkiego brakowało, ludzie rezygnowali z bogatego przystrajania kołocza dla gości, ale zawsze wkładano gałązkę merty jako symbol niewinności, młodości, płodności i czystości. 

Do wypieku kołocza- zarówno ciasta drożdżowego jak i posypki, koniecznie należy użyć prawdziwego masła, a nie żadnych zamienników. Właśnie maślany smak jest jedną z charakterystycznych cech tradycyjnego kołocza.

Potrawa została zaprezentowana przez Koło Gospodyń Wiejskich w Tworkowie, podczas XV Festiwalu Śląskie Smaki, który odbył się w 2021 r. w Raciborzu.

Zobacz też:

Szplitry

Szplitry to tradycyjne , popularne na Śląsku ciastka.

więcej >>

Kruszonka z rabarbarem

Popularny na Śląsku wypiek z produktem sezonowym- rabarbarem.

więcej >>