Wygląd:

Dwie warstwy: górna część – płynna; dolna część – jednolita masa

Kształt:

W zależności od pojemnika na smalec

Wielkość:

W zależności od pojemnika na smalec

Konsystencja:

Oleista, lepka

Smak i zapach:

Delikatny smak; bez zapachu

Barwa (zewnętrzna i na przekroju) :

Barwa od jasnożółtej do lekko kremowej

Inne dodatkowe informacje:

Smalec gęsi (tłuszcz) produkowany jest z wytopionego sadła gęsiego. Ma właściwości rozgrzewające.

Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu:

        Zwyczaj wytwarzania smalcu jest bardzo popularny w tradycji kulinarnej. Wytapiający się podczas pieczenia mięsa tłuszcz wykorzystywano jako dodatek do innych potraw lub traktowano go jako potrawę samą w sobie. Autorka Maria Ochorowicz-Monatowa w publikacji Uniwersalna książka kucharska – z ilustracjami i kolorowemi tablicami oznaczona na wystawach higienicznych w Warszawie w roku 1910 i 1926 (s. 392), pisze: (…) Jeśli kaczka lub gęś są tłuste, trzeba wśród pieczenia zbytni tłuszcz zlewać.       

        Smalec gęsi z Siewierza jest potrawą często wymienianą przez rodzimych i przyjezdnych smakoszy. Smalec przyrządza się z wytopionego sadła (tłuszczu) gęsiego. Żywienie gęsi ma duże znaczenie dla smaku smalcu z gęsi. Tradycyjna metoda chowu powoduje, że tłuszcz ma delikatny zapach i smak. Tradycyjne żywienie ptactwa polega na tzw. wolnym wypasie, podczas którego przez cały okres chowu zwierzęta żywią się zielonką na łąkach i w przydomowych ogrodach, dokarmiane są zaś ugotowanymi ziemniakami mieszanymi z dodatkiem otrąb. Hodowane gęsi muszą osiągać odpowiednią wagę. Smalec gęsi w Siewierzu używało się dawniej i używa się dzisiaj jako dodatku do wszystkich potraw z gęsi: żołądków, wątróbki, żurku na gęsinie itp., a także do dań i potraw z drobiu oraz jajek – pieczenia i smażenia gęsi oraz kaczek, a także smażenia jajecznicy. Charakterystyczną cechą produktu jest to, że czysty smalec gęsi ma z wierzchu płynną konsystencję, a stała masa osadza się na dnie naczynia. Aby tłuszcz dobrze skrzepł, można dodać smalcu wieprzowego i wtedy nadaje się on do smarowania chleba. W kulinarnej tradycji wielu krajów, głównie słowiańskich oraz germańskich, kromka chleba ze smalcem była podstawowym pożywieniem ludzi.

       Smalec z gęsi ze względu na wysoką zawartość (ponad 2/3) nienasyconych kwasów tłuszczowych zalicza się do zdrowych tłuszczów zwierzęcych. Przeważa w nim kwas oleinowy (podobnie jak w oliwie z oliwek), który obniża poziom złego cholesterolu (LDL), natomiast nie zmniejsza stężenia dobrego cholesterolu (HDL). Smalec gęsi z miodem, rozpuszczony w gorącym mleku i pity przed snem ma właściwości rozgrzewające. Recepturę stosowały babcie ze Śląska i podawały osobom przeziębionym. Małym dzieciom wcierano czysty smalec (bez dodatków) w piersi, co również miało właściwości rozgrzewające i przynosiło ulgę przy uporczywym kaszlu.

       Wywiad etnograficzny przeprowadzony wśród mieszkańców Siewierza potwierdza tradycje wytwarzania smalcu i jego dużą popularność w gospodarstwach domowych. Marek Kubik tak wspomina: Od 45 roku (1945 r.) zawsze był używany do podlewania gęsi (…) polewało się tym później żołądki (…). Piotr Bikont w artykule Polacy nie gęsi, ale gęsi jeszcze mają („Newsweek” 2005 r.) pisze: Czy da się żyć bez gęsiego smalcu? Najwyraźniej tak, bo od lat nie sposób go u nas kupić. Młodsze pokolenie tylko wzrusza ramionami, bo hasło „smalec gęsi” nie budzi na ich podniebieniach żadnych skojarzeń (…). Autor kontynuuje, zachwycając się doskonałym smalcem: Teraz smaruję sobie nim chleb, kiedy tylko mam ochotę, bo często jeżdżę gierkówką, a w Siewierzu jest bar, gdzie sprzedają go w słoiczkach (…). Smalec gęsi wymienia się w wielu publikacjach dotyczących kulinariów. Wraz z innymi potrawami siewierskimi stał się wizytówką Siewierza i jego „towarem eksportowym”.

Sprawdzone przepisy na potrawy na smalcu:

Wodzionka na gęsim smalcu ze smażonymi kartoflami i grzanką chlebową

Wodzionka na gęsim smalcu ze smażonymi kartoflami

więcej >>

Tatar z gęsich piersi i babka ucierana na gęsim smalcu

Tatar z gęsich piersi i babka ucierana na gęsim smalcu

więcej >>